بطور کلی تابلو برق محفظهای است که تجهیزات مربوط به کنترل جریان برق در آن قرار میگیرد. تابلو برق به عنوان یک نقطه کنترل برق در یک سیستم برقی عمل میکند و به کاربران اجازه میدهد تا بتوانند برق را به اجزای مختلف سیستم توزیع کرده و جریان آن را کنترل کنند. در حقیقت نحوه توزیع جریان برق بین تجهیزات موجود در محیط به نحوه تنظیمات و قطعات موجود در تابلو برق وابسته است. تابلو برق با توجه به محیط و کاربرد به انواع مختلفی دستهبندی میشود. اما در یک دسته بندی کلیتر بر اساس ولتاژ، تابلو برق به دو دسته تک فاز و سه فاز تقسیم میشود که در این مقاله تفاوت آنها را بررسی خواهیم کرد.
تابلو برق تک فاز چیست
در تابلوی برق تکفاز فقط یک فاز برای انتقال ولتاژ وجود دارد. این نوع تابلو معمولا در خانههای مسکونی مورد استفاده قرار میگیرد. در تابلوی تکفاز، ولتاژ ورودی از شبکه برق شهری تکفاز است که معمولا 110 ولت یا 220 ولت است. در این تابلو تنها یک خط فاز و یک خط نول وجود دارد و بقیه اجزای تابلو نظیر آمپرها، کلیدها و فیوزها نیز برای یک فاز طراحی شدهاند.
ویژگیهای تابلو برق تک فاز
برخی از ویژگیهای مهم تابلو برق تک فاز عبارتند از:
- دارای ولتاژ 230 ولت است.
- مصرفکنندههای تک فازی مانند لامپ، فن و دستگاههای خانگی را میتوان به آن متصل کرد.
- ظرفیت جریانی محدود (معمولا تا 30 آمپر) دارد.
- در منازل مسکونی، مغازهها کاربرد دارد.
- ارزانتر از تابلوهای سه فاز است.
- حجم و اندازه کوچکتر از تابلوهای سه فاز دارد.
- از شاترها، فیوزها و سیمپیچهای حفاظتی برای محافظت مدار استفاده میشود.
- نصب آن آسان و راحت است و تنها نیاز به وصل کردن یک فاز و نول دارد.
- طراحی آن سادهتر از تابلوهای سه فاز است.
- هزینه نگهداری و تعمیرات پایینتر
اجزا تابلو برق تک فاز
تابلو برق تک فاز شامل اجزای زیر است:
- شاتر اصلی: برای قطع و وصل کردن جریان برق از شبکه به تابلو استفاده میشود.
- اتصالات فاز و نول: برای وصل کردن خط فاز و نول شبکه به تابلو کاربرد دارد.
- شاترهای فرعی: برای وصل و قطع کردن جریان برق به دستگاههای مختلف تعبیه شدهاند.
- سیمپیچهای حفاظتی: مانند فیوز و سیمپیچ محافظ زمین که برای حفاظت از تابلو و مدار کاربرد دارد.
- ترانسفورماتور تک فاز: در صورت نیاز برای کاهش ولتاژ از این قطعه استفاده میشود.
- شمارهگذاری: برای شناسایی هر شاتر فرعی.
در کل تابلو برق تک فاز برای توزیع برق تک فاز از شبکه به بارهای الکتریکی مورد استفاده قرار میگیرد.
مراحل نصب تابلو برق تک فاز
نحوه نصب تابلو برق تک فاز به شرح زیر است:
1. انتخاب محل نصب: باید محلی انتخاب شود که رطوبت کمی داشته باشد و دسترسی آسانی به آن وجود داشته باشد.
2. تهیه اتصالات: اتصالات فاز، نول و زمین باید تهیه شوند.
3. نصب پایه: پایه تابلو را با توجه به نوع سطح محل نصب با مهاربند یا تیغه به دیوار یا زمین محکم کنید.
4. اتصال فاز و نول: سیمهای فاز و نول از شبکه برق را به اتصالات مربوطه در تابلو متصل کنید.
5. اتصال زمین: سیم زمین را به پین زمین تابلو متصل کنید.
6. نصب شاترها: شاترها را در محلهای مناسب درون تابلو نصب کنید.
7. آزمایش: پس از اتمام کار، تمامی اتصالات را آزمایش کنید.
8. پوشش: درب جلویی تابلو را ببندید تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود.
کاربرد تابلو برق تک فاز
قبل از سفارش تابلو برق حتما به کاربرد و محیطی که قرار است در آن استفاده شود دقت نمایید تا متناسب با نیاز خود تابلو مناسب را تهیه نمایید. کاربردهای اصلی تابلو برق تک فاز عبارتند از:
- منازل مسکونی: تابلو برق تک فاز معمولا در خانهها و آپارتمانها مورد استفاده قرار میگیرد.
- مغازههای کوچک: برای تأمین برق مغازههای فروش لباس، خواربار و سوپرمارکتهای کوچک مناسب است.
- دفاتر کوچک: برای تأمین برق دفاتر کوچک حسابداری، وکالت و مشاوره میتوان از آن استفاده کرد.
- کارگاههای کوچک: برای کارگاههای تعمیراتی، خیاطی و آرایشگاه مناسب است.
- انبارهای کوچک: میتواند برای انبارداری مواد غذایی، لوازم و وسایل کوچک مورد استفاده قرار گیرد.
- محیطهای آموزشی: در مدارس، کلاسهای آموزشی و آزمایشگاههای کوچک کاربرد دارد.
مزایای استفاده از تابلو برق تک فاز
برخی مزایای اصلی تابلو برق تک فاز عبارتند از:
- هزینه کم نصب و استفاده: هزینه نصب و تأمین برق از طریق تابلو تک فاز کمتر از سایر انواع تابلوهاست.
- سادگی استفاده: سادهترین نوع تابلو برق است و استفاده آسانی دارد.
- ظرفیت متوسط: ظرفیت متوسط توان برقی دارد و برای اکثر کاربردهای مسکونی و تجاری کوچک مناسب است.
- قابلیت اطمینان: اگر طراحی و نصب صحیح باشد، مطمئن و ایمن عمل میکند.
- سهولت نگهداری: نگهداری و تعمیر آن آسان بوده و نیاز به تخصص کمتری دارد.
- اندازه کوچک: به دلیل ظرفیت کم، اندازه بزرگی نداشته و جای کمی اشغال میکند.
- هزینه بهرهبرداری پایین: بهرهبرداری از آن هزینه انرژی کمتری دارد.
بطور کلی مزیت تابلوی تکفاز در نصب و اجرای سادهتر و ارزانتر آن در مقایسه با تابلوبرق سهفاز است. همچنین مصرف برق دستگاههای تکفاز کمتر از سهفاز است. اما نکته منفی آن این است که توان مصرفی دستگاهها محدود بوده و در صورت نیاز به توان بیشتر باید از تابلوی سهفاز استفاده کرد.
نکات مهم قبل از خرید تابلو برق تک فاز
قبل از خرید تابلو برق تک فاز پیشنهاد میشود نکات زیر را در نظر داشته باشید تا یک خرید سنجیده و مقرون به صرفه داشته باشید.
- بررسی میزان توان مورد نیاز تجهیزات و دستگاههای موجود در محل
- تعیین ظرفیت مناسب تابلو مطابق با استانداردها
- انتخاب تابلویی با درجه حفاظت مناسب محیط نصب
- بررسی کیفیت ساخت تابلو برق و مواد بکار رفته در تابلو
- چک کردن نحوه نصب و اتصالات برقی تابلو
- توجه به گارانتی و خدمات پس از فروش تولید کننده
- هماهنگی اندازه تابلو با فضای نصب
- بررسی استاندارد و نشانهای ایمنی تابلو
- هزینه نصب و راهاندازی تابلو
- مشورت با کارشناسان برق برای انتخاب مناسب
- خرید از فروشگاهها و برندهای معتبر
تابلو برق 3 فاز چیست
در تابلوی برق سه فاز، سه فاز برای انتقال ولتاژ وجود دارد که به صورت دورهای و با زاویه 120 درجه نسبت به هم قرار میگیرند. ولتاژ ورودی به این تابلو نیز سهفاز است که معمولا 220 ولت یا 380 ولت است. در تابلوی سهفاز سه خط فاز به همراه خط نول وجود دارد. همچنین دیگر اجزای تابلو از جمله آمپرها، کلیدها و فیوزها نیز برای سه فاز طراحی شدهاند. این نوع تابلو برق اصولا در محیطهای صنعتی کاربرد دارد.
ویژگیهای تابلو برق 3 فاز
اصلیترین ویژگیهای تابلو برق سه فاز عبارتند از:
- داشتن سه خط فاز به نامهای فاز A، فاز B و فاز C که با فاصله 120 درجه از هم قرار دارند.
- ظرفیت بالاتر نسبت به تابلو تک فاز و قادر به تأمین بارهای سنگینتر.
- مناسب بودن برای صنایع، ماشینآلات سنگین و ساختمانهای بزرگ.
- نیازمندی به خطوط برق سهفاز با ولتاژ مناسب.
- داشتن سه سیم اصلی به نامهای L1، L2 و L3.
- تعبیه سه کنتاکتور یا سه قطعه برای کنترل جریان هر فاز.
- استفاده از ترانسفورماتور سهفاز برای کاهش ولتاژ.
- نیاز به تخصص بیشتر برای نصب و راهاندازی.
- هزینههای بیشتر نسبت به تابلو تکفاز.
- ایمنی بیشتر در شرایط بار سنگین.
اجزای تابلو برق 3 فاز
اصلیترین اجزای یک تابلو برق سهفاز عبارتند از:
- سیم اصلی ورودی سهفاز: شامل سه سیم L1، L2، L3 است که از شبکهی برق شهری وارد میشوند.
- ترانسفورماتور سهفاز: برای کاهش ولتاژ ورودی به سطح مورد نیاز.
- کنتاکتورهای سهفاز: برای قطع و وصل کردن بارها به ترانسفورماتور.
- قطعههای محافظ: محافظ برقرسان، محافظ اضافهبار، محافظ اتصالکوتاه.
- سکسیونهای خروجی: برای توزیع ولتاژ خروجی به بارها.
- سیمهای خروجی: سیمهایی که بارها را به سکسیونها متصل میکنند.
- دکمهها و لوازم کنترلی: دکمه برقرسان، دکمه اضطراری و دیگر لوازم کنترلی.
- چراغهای نمایش حالت: نمایش وضعیت تابلو.
- جعبهی فشار قوی: محافظ جعبه در برابر شوک الکتریکی.
مراحل نصب تابلو برق 3 فاز
مراحل نصب تابلو برق سه فاز به شرح زیر است:
1- بررسی مشخصات بار الکتریکی و محاسبه ظرفیت تابلو
2- انتخاب ترانسفورماتور مناسب با توان مورد نیاز
3- انتخاب کنتاکتورها و قطعات محافظ مورد نیاز
4- تهیه سیمکشی و اجزای داخلی تابلو مانند سکسیونها
5- نصب ترانسفورماتور و کنتاکتورها در جعبه تابلو
6- انجام سیمکشیهای ورودی، خروجی و کنترل
7- نصب سکسیونها، قطعات کنترل و نمایش
8- اتصال زمینهای الکتریکی
9- بررسی مجدد سیمکشی و اتصالات
10- راهاندازی آزمایشی تابلو و بررسی عملکرد صحیح آن
11- آموزش کاربرد تابلو به کاربران
12- تهیه اسناد مربوط و اقدامات بهرهبرداری
کاربرد تابلو برق 3 فاز
تابلو برق سهفاز دارای کاربردهای مختلفی است. مهمترین کاربردهای تابلو برق سهفاز به شرح زیر است:
- توزیع برق به موتورهای سهفاز بزرگ مانند موتورهای صنعتی، پمپاژ آب و آسانسور
- تغذیهی ماشینآلات سهفاز مانند پرسهای صنعتی، ماشینابزار و دستگاههای الکترونیکی
- تغذیهی کورهها و دستگاههای گرمایشی بزرگ صنعتی
- تغذیهی تجهیزات الکترونیکی بزرگ مانند دستگاههای امآرآی
- توزیع برق ساختمانهای بزرگ تجاری و اداری
- تغذیهی سیستمهای روشنایی در پارکها، بزرگراهها و ساختمانها
- تغذیهی تجهیزات الکتریکی در کارخانهها و واحدهای تولیدی
- تغذیهی تجهیزات سنگین در بنادر، فرودگاهها و ایستگاههای قطار و مترو
مزایای استفاده از تابلو برق 3 فاز
مهمترین مزایای استفاده از تابلو برق سه فاز عبارتند از:
- بازدهی بالا: موتورهای سه فاز به دلیل حرکت هماهنگ فازها نسبت به موتورهای تک فاز بازدهی بیشتری دارند.
- جریان پایینتر: موتورهای سه فاز نیاز به جریان کمتری برای تولید همان میزان توان دارند.
- سادگی طراحی: سیستم سه فاز به سادگی میتواند بارهای بزرگ را تغذیه کند.
- حجم کمتر سیمکشی: به دلیل جریان پایینتر میتوان از سیمهای کوچکتر استفاده کرد.
- عملکرد مطمئنتر: سه فاز خطر اضافه بار یا اتصال زمین را کاهش میدهد.
- تعمیرات کمتر: به دلیل بازدهی و پایداری بیشتر نیاز به تعمیرات کمتری دارد.
نکات مهم قبل از خرید تابلو برق سه فاز
چند نکته مهم قبل از خرید تابلو برق سه فاز به شرح زیر است:
- بررسی مصرف برق مورد نیاز تجهیزات و دستگاههایی که قرار است به تابلو وصل شوند. تابلو باید ظرفیت کافی برای تأمین مصرف برق تجهیزات را داشته باشد.
- انتخاب تابلوی مناسب با توجه بر جریان و ولتاژ ورودی از شبکه برق. تابلو باید مطابق با ولتاژ و جریان شبکه برق محل باشد.
- انتخاب تابلویی با ضریب ایمنی بالا و مقاوم در برابر آتشسوزی.
- هزینه تهیه و نصب تابلو را نیز مدنظر قرار داد.
- مشورت با کارشناسان برای انتخاب درست تابلوی مناسب. تابلو برق اترس با تکیه بر توانایی کارشناسان متعهد، متخصص و با تجربه در قالب ۴۳ دپارتمان تخصصی، در زمینه مشاوره، طراحی و تامین، به شما عزیزان خدمات رسانی می نماید.
- توانایی تابلو در اضافه کردن مدارات و قطعات الکتریکی آینده.
رعایت این نکات میتواند در خرید تابلوی مناسب و ایمن کمک کند.
تفاوت تابلو برق تک فاز و سه فاز
تا این قسمت از مقاله، تابلو برق تک فاز و سه فاز به صورت جداگانه بررسی شد و مشخصات و مزایا و کاربرد هر یک مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اما تفاوت اصلی این دو نوع از تابلو برقها در دوام تحویل نیرو است. دوام تحویل نیرو یکی از تفاوتهای اصلی تابلو برق تک فاز و سه فاز است. منبع تغذیه تک فاز چون دارای اوج و افت ولتاژ است نمی تواند به راحتی با افزایش و یا کاهش فشار منبع سازگار شود؛ ولی تابلو برقهای سه فاز میتوانند برق را با سرعت بالا و ثابت انتقال دهند و کارایی بیشتری دارند. این تابلو برق تنها با استفاده از یک سیم اضافی می تواند سه برابر تابلو برق تک فاز برق را منتقل کند و می تواند با سه سیم یا چهار سیم برای انتقال مقدار مشخصی برق از ماده رسانای کمتری نسبت به تک فاز استفاده نماید. تابلو برق های تک فاز می توانند از تابلو برق سه فاز به عنوان منبع تغذیه استفاده کنند و در مراکز ساختمانی یا تجاری و اداری نصب شوند.
سخن پایانی
همانطور که گفتیم تابلو برق سه فاز و تک فاز تفاوتهای عمدهای در ساختار و عملکرد دارند. بنابراین بهتر است قبل از خرید متناسب با نوع کاربرد و مشخصات فنی دستگاههای متصل به تابلو نسبت به خرید تابلو برق اقدام نمایید. برای کسب اطلاعات حتما با متخصصین در این حوزه مشورت کرده و نکات ایمنی مورد نیاز رعایت فرمایید. برای کسب مشاوره تخصصی در حوزه خرید و نصب تابلو برق میتوانید با کارشناسان اترس تابلو برق در ارتباط باشید.