عایق الاستومری چیست و چه کاربردهایی دارد؟

عایق‌ الاستومری نسل جدیدی از مواد عایق‌کاری هستند که به دلیل ساختار و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، به سرعت جایگزین عایق‌های سنتی در صنایع مختلف شده‌اند. این عایق‌ها که به صورت فوم منعطف و سلول‌بسته تولید می‌شوند، مقاومت بسیار بالایی در برابر عوامل محیطی مانند رطوبت، حرارت و آلودگی دارند. به‌خاطر همین ویژگی‌ها، امروزه در صنایع ساختمانی، تأسیسات حرارتی و برودتی، سامانه‌های تهویه مطبوع و حتی خودروسازی به‌طور گسترده از عایق‌های الاستومری استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم به طور کامل با عایق‌های الاستومری، موارد استفاده آن‌ها، انواع رایج (رولی، لوله‌ای و صوتی شانه تخم‌مرغی) و مزایای‌شان نسبت به عایق‌های سنتی آشنا شویم. در پایان نیز برندهای مطرح عایق الاستومری را معرفی کرده و به مرجع تخصصی خرید این عایق‌ها در ایران اشاره خواهیم کرد.

عایق الاستومری چیست؟

عایق الاستومری نوعی عایق حرارتی و برودتی است که از جنس فوم‌های پلیمری انعطاف‌پذیر ساخته می‌شود. ساختار این عایق به‌صورت سلول‌بسته (closed-cell) بوده و جنس آن معمولاً از لاستیک‌های مصنوعی مانند NBR (نیتریل بوتادین رابر) یا EPDM (اتیلن-پروپیلن-داین مونومر) است. این مواد پلیمری موجب می‌شوند عایق‌های الاستومری در عین انعطاف بالا، غیرسمی و دوستدار محیط‌زیست باشند و استفاده از آن‌ها هیچ آسیبی به سلامت انسان یا محیط وارد نکند. ساختار سلولی بسته و مواد غیرمتخلخل در این عایق‌ها باعث شده نفوذ آب و بخار به داخل عایق تقریباً صفر باشد و در نتیجه، کارایی عایق در گذر زمان کاهش نیابد.

یکی از ویژگی‌های مهم عایق‌های الاستومری کاربرد دوگانه آن‌ها است؛ به این معنی که این مواد هم به عنوان عایق حرارتی (جهت جلوگیری از اتلاف گرما) و هم به عنوان عایق برودتی (جهت جلوگیری از نفوذ سرما یا اتلاف سرما) عمل می‌کنند. برای مثال، می‌توان از عایق الاستومری برای پوشش لوله‌های آب سرد استفاده کرد تا از تعریق لوله و تشکیل قطرات آب بر روی آن جلوگیری شود. به همین ترتیب در عایق‌کاری لوله‌های آب گرم یا مخازن و تجهیزات حرارتی نیز می‌توان جلوی هدررفت حرارت و افت دما را با استفاده از این عایق‌ها گرفت. علاوه بر این، ساختار مواد الاستومری به‌گونه‌ای است که جذب صوت بالایی هم دارند؛ از این‌رو نقش عایق صوتی را نیز ایفا می‌کنند و می‌توانند تا حدی جلوی انتقال صدا و ارتعاشات را بگیرند.

موارد استفاده عایق الاستومری

عایق‌های الاستومری با توجه به ویژگی‌های خود، دامنه‌ی کاربرد بسیار وسیعی در صنایع مختلف پیدا کرده‌اند. در صنعت ساخت‌وساز، این عایق‌ها به عنوان جایگزینی برای پشم‌شیشه و پشم‌سنگ در عایق‌کاری تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها (لوله‌های تاسیسات آب سرد و گرم، لوله‌های تهویه مطبوع و داکت‌های سیستم HVAC) استفاده می‌شوند. وزن سبک و انعطاف‌پذیری بالای عایق الاستومری باعث می‌شود که نصب آن بر روی کانال‌های هوا، مخازن یا سطوح بزرگ بسیار آسان و سریع باشد. همچنین عدم ایجاد گردوغبار یا ذرات ریز (بر خلاف پشم‌شیشه) در حین نصب، محیط کار تمیزتری را فراهم می‌کند و خطرات بهداشتی برای نصابان ایجاد نمی‌کند.

در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی نیز از عایق‌های الاستومری به دلیل مقاومت‌شان در برابر رطوبت، خوردگی و مواد شیمیایی، برای عایق کردن لوله‌ها و تجهیزات استفاده می‌شود. برای مثال، خطوط لوله انتقال سوخت که در معرض تغییرات دمایی شدید هستند، با این عایق‌ها پوشش داده می‌شوند تا از تعریق لوله و اتلاف انرژی جلوگیری شود. صنایع برودتی (مانند سردخانه‌ها و یخچال‌های صنعتی) از دیگر عرصه‌های کاربرد عایق‌های الاستومری هستند؛ چرا که این مواد به خوبی می‌توانند از یخ‌زدگی لوله‌ها و تجهیزات جلوگیری کرده و دمای سرد را در سیستم حفظ کنند.

از دیگر موارد استفاده مهم، عایق‌کاری صوتی است. همان‌طور که اشاره شد، ساختار الاستومری به گونه‌ای است که صوت و ارتعاش را هم مستهلک می‌کند. در موتورخانه‌ها، اتاق ژنراتور، استودیوهای صدا و موسیقی و هر فضایی که کاهش سر و صدا مدنظر باشد، می‌توان پنل‌ها یا ورق‌های الاستومری مخصوص صوتی را روی دیوارها و سقف نصب کرد تا انتقال صدا به محیط اطراف کاهش یابد. در ادامه، هنگام معرفی نوع شانه تخم‌مرغی به جزئیات این کاربرد صوتی خواهیم پرداخت.

انواع عایق الاستومری

عایق‌های الاستومری از نظر شکل ظاهری و کاربرد، در چند دسته‌ی اصلی عرضه می‌شوند. رایج‌ترین مدل‌های این نوع عایق عبارتند از عایق الاستومری رولی (ورقه‌ای)، عایق الاستومری لوله‌ای و عایق الاستومری صوتی شانه تخم‌مرغی. هر یک از این انواع برای کاربرد خاصی طراحی شده و مزایای ویژه خود را دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

عایق الاستومری رولی (ورقه‌ای)

عایق الاستومری رولی به صورت ورق‌های تخت با ابعاد نسبتاً بزرگ عرضه می‌شود. این ورق‌ها معمولاً عرضی در حدود ۱ متر و طول چند متر (مثلاً ۱۰ متر) دارند و بسته به ضخامت‌شان به شکل رول پیچیده شده‌اند. عایق رولی انعطاف‌پذیری بالایی دارد و می‌توان آن را روی سطوح بزرگ و تخت (مانند دیوارهای داخلی موتورخانه، جداره‌ی کانال‌های تهویه مربعی یا مستطیلی، مخازن و تانک‌ها) به راحتی نصب کرد. همچنین برای عایق‌کاری سطوح منحنی و لوله‌هایی با قطر بسیار بزرگ که امکان استفاده از عایق لوله‌ای آماده در آن‌ها نیست، از ورق‌های الاستومری استفاده می‌شود؛ ورق را به اندازه‌ی مورد نیاز بریده و دور تا دور سطح موردنظر می‌پیچند و با چسب مخصوص می‌چسبانند.

از مزایای عایق رولی این است که جایگزین بسیار مناسبی برای پشم‌شیشه در عایق‌کاری سطوح وسیع به‌شمار می‌آید. بر خلاف پشم‌شیشه که هنگام نصب نیاز به پوشش اضافی (نظیر لفاف آلومینیومی و ماستیک) داشت، عایق الاستومری رولی خود به تنهایی جلوی نفوذ رطوبت را می‌گیرد و نیازی به لایه محافظ جداگانه ندارد. این عایق با ساختار سلول‌بسته‌ی خود مانع اتلاف انرژی و حرارت از جداره‌ی سازه‌ها شده و در بلندمدت بازدهی تأسیسات را بالا می‌برد. نصب و نگهداری آن نیز ساده است و به راحتی با چسب‌های مخصوص می‌توان ورق‌ها را روی سطح موردنظر ثابت کرد. برای درزها و محل اتصال ورق‌ها هم معمولاً از نوار درزگیر مخصوص (از جنس خود فوم یا نوار چسب برزنتی) استفاده می‌شود تا هیچ شکافی باقی نماند.

عایق الاستومری لوله‌ای

عایق لوله‌ای همان‌گونه که از نامش پیداست، به شکل لوله‌های توخالی از جنس فوم الاستومری ساخته می‌شود. این قطعات لوله‌ای شکل که در شاخه‌های ۲ متری عرضه می‌گردند، دارای قطر داخلی متنوع برای انطباق با قطر لوله‌های فلزی یا پلاستیکی تأسیسات هستند (برای مثال قطرهای ۱/۲ اینچ، ۳/۴ اینچ، ۱ اینچ و ... تا لوله‌های بسیار بزرگ‌تر). ضخامت جداره عایق لوله‌ای نیز بسته به نیاز در اندازه‌های مختلف مثلاً ۹، ۱۳، ۱۹، ۲۵ میلی‌متر و غیره موجود است. بدین ترتیب تقریباً برای هر لوله‌ای در تاسیسات ساختمان یا صنعت، می‌توان یک عایق الاستومری لوله‌ای متناسب با آن پیدا کرد.

نصب عایق‌های لوله‌ای بسیار ساده و سریع است؛ کافی است لوله فومی را از طول با چاقوی تیز یا قیچی مخصوص برش داده و آن را روی لوله‌ی تأسیسات قرار دهید، سپس درز طولی آن را با چسب مخصوص عایق یا نوارچسب می‌بندید. برخی عایق‌های لوله‌ای از پیش دارای برش طولی و چسب آماده هستند (عایق لوله‌ای چاک‌دار پشت‌چسب‌دار) که فرآیند نصب را باز هم سریع‌تر می‌کند. پس از قرارگیری عایق دور تا دور لوله، تمام سطح لوله بدون شکاف پوشیده شده و عایق‌کاری یکدستی ایجاد می‌شود که مانع هدررفت حرارت سیال داخل لوله یا جلوگیری از یخ‌زدگی آن در سرما می‌گردد. یک نکته مهم در نصب این عایق‌ها آن است که معمولاً نباید چسب عایق را مستقیماً به سطح خود لوله فلزی زد، بلکه چسب فقط برای اتصال لبه‌های عایق به یکدیگر به‌کار می‌رود.

عایق‌های لوله‌ای الاستومری به دلیل مقاومت عالی در برابر رطوبت، از تعریق لوله‌های سرد جلوگیری کرده و مانع چکه کردن آب از روی لوله‌ها می‌شوند. همچنین با پوشش دادن کامل لوله، از زنگ‌زدگی لوله‌های فلزی در محیط‌های مرطوب ممانعت می‌کنند. این عایق‌ها در برابر رشد کپک و قارچ نیز بسیار مقاوم‌اند و بر خلاف عایق‌های سنتی (که گاهی درونشان محل تجمع گردوغبار و قارچ می‌شد) محیط بهداشتی‌تری را فراهم می‌آورند. ناگفته نماند که انعطاف‌پذیری عایق لوله‌ای باعث می‌شود بتوان آن را برای زانوها و اتصالات نیز استفاده کرد؛ به طور مثال، می‌توان عایق لوله‌ای را با برش‌های زاویه‌دار به شکل زانویی درآورد و روی خم لوله‌ها نصب نمود تا کل مسیر لوله‌کشی یکدست عایق شود.

عایق الاستومری صوتی (شانه تخم‌مرغی)

یکی از انواع پرکاربرد عایق‌های الاستومری در زمینه کنترل صدا، پنل‌های آکوستیک معروف به شانه تخم‌مرغی است. این عایق‌ها در واقع ورق‌های فومی هستند که سطح آن‌ها دارای برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌هایی به شکل شانه تخم‌مرغ یا موج‌دار است. طراحی شانه‌تخم‌مرغی باعث افزایش سطح تماس عایق با امواج صوتی و شکست بهتر امواج می‌شود؛ به بیان ساده‌تر، صدا هنگام برخورد با این سطح ناهموار، انرژی خود را بیشتر از دست می‌دهد و پراکنده می‌شود. نتیجه این است که صدا و نویز محیط به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد و انعکاس صدا در فضا کمینه می‌شود.

عایق‌های شانه تخم‌مرغی الاستومری عمدتاً برای عایق‌کاری صوتی به کار می‌روند و در محیط‌هایی نظیر اتاق‌های سرور، استودیوهای ضبط، اتاق‌های ژنراتور، سینماهای خانگی و دیوار مشترک واحدهای مسکونی یا اداری نصب می‌شوند تا از انتقال صدا جلوگیری کنند. نصب این پنل‌ها مشابه ورق‌های رولی است؛ می‌توان آن‌ها را روی سطوح دیوار یا سقف با چسب مخصوص یا پیچ و واشر نصب کرد. برخی از این عایق‌های صوتی نیز پشت‌چسب‌دار تولید می‌شوند که مستقیماً مثل برچسب روی سطح چسبانده می‌شوند.

ویژگی قابل توجه فوم‌های شانه تخم‌مرغی این است که با وجود داشتن سطح باز و پرمنفذ (برای جذب بهتر صوت)، جنس مواد آن‌ها همچنان الاستومری سلول‌بسته است؛ در نتیجه در برابر جذب آب، حرارت، مواد شیمیایی و ضربه مقاومت خوبی دارند. این پنل‌ها معمولاً به رنگ مشکی یا خاکستری تولید می‌شوند و در ابعاد و ضخامت‌های مختلف در دسترس هستند (ضخامت‌های بیشتر به معنای جذب صوت بیشتر). لازم به ذکر است که عایق شانه‌تخم‌مرغی بیشتر به عنوان لایه‌ی جذب‌کننده صدا به‌کار می‌رود و اگر هدف عایق‌کاری حرارتی یا برودتی هم باشد، بهتر است ترکیب آن با عایق‌های رولی ساده مدنظر قرار گیرد. در هر صورت، برای کاهش آلودگی صوتی در محیط، این پنل‌ها یکی از مؤثرترین و در عین حال مقرون‌به‌صرفه‌ترین راهکارها محسوب می‌شوند.

مزایای عایق‌های الاستومری نسبت به عایق‌های سنتی

عایق‌های سنتی مانند پشم‌شیشه، پشم‌سنگ، پلی‌فوم (یونولیت) و پوشش‌های قدیمی (مل و ماستیک) سال‌ها در صنعت مورد استفاده بودند، اما هر کدام معایب خاص خود را داشتند. ظهور عایق‌های الاستومری با ویژگی‌های نوآورانه، بسیاری از آن معایب را برطرف کرده و به همین دلیل به سرعت به عنوان جایگزین مناسب مطرح شده‌اند. در ادامه، مقایسه‌ای بین عایق‌های الاستومری و عایق‌های سنتی از جنبه‌های مختلف صورت گرفته است:

• انعطاف‌پذیری و نصب آسان: عایق‌های سنتی (مثلاً پشم‌شیشه یا پشم‌سنگ) به صورت پانل‌های خشک یا الیاف تولید می‌شوند و برای نصب روی سطوح پیچیده و اشکال نامنظم، دشواری زیادی دارند. در مقابل، عایق الاستومری کاملاً انعطاف‌پذیر و نرم است و به هر شکلی در می‌آید. این انعطاف، نصب آن را حتی روی زانویی‌ها و اتصالات بسیار آسان می‌کند. همچنین برای نصب عایق سنتی نیاز به تجهیزات ایمنی (دستکش، ماسک، لباس مخصوص) است چرا که الیاف آن‌ها باعث تحریک پوست و ریه می‌شود، در حالی‌که عایق الاستومری فاقد هرگونه مواد مضر و آلرژی‌زا است و نیازی به پوشش ایمنی خاص هنگام نصب ندارد.
• جذب رطوبت و مقاومت در برابر آب: الیاف پشم‌شیشه و پشم‌سنگ اگرچه خودشان ضدآب نیستند، اما در صورت تماس با رطوبت خاصیت عایقی‌شان به شدت افت می‌کند (ضمن اینکه امکان رشد قارچ در آنها به وجود می‌آید). به همین دلیل معمولاً این عایق‌ها را با یک روکش بخاربند (مثلاً ورق آلومینیوم یا ماسک پلی‌اتیلن) می‌پوشانند. اما عایق الاستومری به سبب ساختار سلول‌بسته، تقریباً صفر درصد جذب آب دارد و اجازه نفوذ بخار آب به درون خود را نمی‌دهد. بنابراین بدون نیاز به هر گونه روکش اضافه، در محیط‌های مرطوب هم کارایی خود را حفظ می‌کند. این ویژگی به‌خصوص در عایق‌کاری لوله‌های آب سرد (که همیشه در معرض تعریق هستند) بسیار حائز اهمیت است.
• مقاومت حرارتی و کارایی: عایق‌های سنتی مانند پشم‌سنگ از نظر تحمل دمایی بسیار خوب هستند و می‌توانند دماهای خیلی بالا را نیز تحمل کنند بدون آنکه آتش بگیرند (چرا که جنس معدنی دارند). عایق‌های الاستومری از جنس پلیمر آلی هستند و طبیعتاً نقطه ذوب و اشتعال پایین‌تری نسبت به مواد معدنی دارند. با این حال، بیشتر عایق‌های الاستومری مدرن دارای افزودنی‌های ضدشعله هستند که آن‌ها را در رده خودخاموش‌شونده (Class 1 یا B1) قرار می‌دهد؛ یعنی در معرض شعله آتش نمی‌سوزند یا شعله را گسترش نمی‌دهند. به علاوه، در بازه دمای کاری معمول صنایع ساختمان (مثلاً ۳۰- تا ۱۱۰+ درجه سانتی‌گراد)، عایق‌های الاستومری به خوبی پاسخگوی نیاز هستند. ضریب انتقال حرارت این عایق‌ها نیز قابل رقابت با بهترین عایق‌های سنتی است و به مرور زمان هم افزایش چندانی نمی‌یابد (چون ساختار آن دستخوش افت کیفی نمی‌شود).
• دوام و عمر مفید: یکی از مشکلات عایق‌های قدیمی این بود که در طول زمان بر اثر عوامل محیطی کیفیتشان کاهش می‌یافت؛ مثلاً پشم‌شیشه در مواجهه با رطوبت فشرده و کیک‌شده می‌شود و خاصیت عایقی خود را از دست می‌دهد، یا پوشش‌های مل و ماستیک به مرور ترک می‌خورند و از لوله جدا می‌شوند. در مقابل، عایق الاستومری دوام طولانی و عمر سرویس بالایی دارد. این عایق در برابر خردشدن، پوسته‌شدن، رشد قارچ و باکتری، و نیز خوردگی بسیار مقاوم است. طبق تجربه، اگر عایق الاستومری به درستی نصب شود می‌تواند سال‌ها بدون نیاز به تعویض وظیفه عایق‌کاری را انجام دهد، در حالی‌که ممکن است عایق سنتی در همین مدت چند بار نیاز به تعمیر یا تعویض داشته باشد.
• هزینه اولیه و نهایی: قیمت خرید عایق‌های الاستومری معمولاً بالاتر از پشم‌شیشه و پشم‌سنگ در ازای واحد حجم است. اما باید توجه کرد که هزینه نهایی اجرا و بهره‌برداری تنها قیمت متریال خام نیست. نصب سریع‌تر و آسان‌تر عایق الاستومری، عدم نیاز به روکش اضافی (مثل ورق آلومینیوم، توری مرغی، ماستیک و غیره)، و ایمنی بالاتر آن برای نصابان باعث می‌شود هزینه کلی پروژه با استفاده از این عایق‌ها در بسیاری موارد کمتر یا به‌صرفه‌تر از عایق‌های سنتی درآید. همچنین بهره‌وری انرژی بالاتر و کاهش اتلافات نیز صرفه‌جویی‌های بلندمدتی به دنبال دارد. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاری اولیه بر روی عایق الاستومری با کاهش هزینه‌های نگهداری و انرژی در سالیان آینده جبران می‌شود.

برای جمع‌بندی این بخش، جدول زیر یک مقایسه کلی بین عایق‌های الاستومری و برخی عایق‌های سنتی ارائه می‌کند:

معرفی برندهای مطرح عایق الاستومری

با گسترش استفاده از عایق‌های الاستومری، شرکت‌ها و برندهای متعددی در زمینه تولید و عرضه این محصول فعال شده‌اند. در بازار ایران نیز طیف وسیعی از برندهای داخلی و خارجی موجود است که هر یک محصولات متنوعی (شامل عایق‌های رولی، لوله‌ای، روکش‌دار، ساده و ...) ارائه می‌کنند. در ادامه، برخی از برندهای شناخته‌شده عایق الاستومری را معرفی می‌کنیم:

این فهرست تنها بخشی از برندهای موجود در بازار است و هر یک ممکن است مدل‌ها و انواع گوناگونی از عایق الاستومری (از نظر روکش، چسب‌دار بودن، کلاس حریق و ...) ارائه کنند. هنگام انتخاب برند، توجه به استانداردهای کیفیت، ضریب انتقال حرارت، کلاس مقاومت در برابر آتش و ضمانت‌نامه محصول توصیه می‌شود تا بهترین نتیجه در عایق‌کاری حاصل گردد.

ایران الاستومر؛ مرجع تخصصی عایق‌های الاستومری در ایران

در پایان شایان ذکر است که تهیه عایق الاستومری مرغوب و اصل، نقش مهمی در عملکرد نهایی آن ایفا می‌کند. برای اطمینان از خریدی مطمئن، می‌توانید به فروشندگان معتبر و مراجع تخصصی در این حوزه مراجعه کنید. ایران الاستومر یکی از مراجع تخصصی و باسابقه در زمینه فروش عایق‌های الاستومری در ایران است که با برخورداری از ۱۴۰۰ متر انبار محصولات، مجموعه کاملی از انواع عایق‌های الاستومری را عرضه می‌کند. این مجموعه به عنوان یک تأمین‌کننده‌ی جامع، برندهای مختلف داخلی و خارجی نظیر سوپرفلکس، کی‌فلکس، اینسوفلکس، کلینت‌ونتا، پافلکس، وان‌فلکس، اکوفلکس و آریافلکس را در سبد محصولات خود دارد. بنابراین خریداران می‌توانند بسته به نیاز پروژه‌ی خود، بهترین گزینه را از میان این برندها انتخاب کنند.

از دیگر مزایای ایران الاستومر، مشاوره فنی تخصصی به مشتریان است. اگر در انتخاب نوع عایق یا ضخامت مناسب تردید دارید، کارشناسان این شرکت می‌توانند با توجه به شرایط پروژه (دما، رطوبت، کاربرد صنعتی یا ساختمانی و ...) راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند. همچنین موجودی بالای انبار به این معناست که تامین سفارش‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت می‌گیرد و پروژه‌های شما بدون تأخیر پیش خواهند رفت.

در نهایت، برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاهده انواع محصولات و قیمت‌ها، می‌توانید به دسته‌بندی عایق الاستومری در سایت ایران الاستومر مراجعه کنید. با بهره‌گیری از دانش روز و محصولات باکیفیت، عایق‌های الاستومری می‌توانند نقش بسزایی در بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های شما ایفا کنند؛ پس انتخاب آگاهانه و خرید از مرجع معتبر، تضمین‌کننده‌ی نتیجه مطلوب خواهد بود.